İşlem planını anlama
İşlem planı, işlem kurallarını bir araya getirerek, takip edeceğiniz bir algoritma oluşturur. Dolayısıyla, planın temel amacı, işlem yaparken kişisel hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olmaktır. Diyelim ki birinci önceliğiniz büyük kayıpları önlemek. O zaman işlem planınızda, kötü geçen birkaç işlemin ardından işlem yapmaya ara vereceğiniz bir bölüm yer almalıdır. Hatta uzun süre arka arkaya zarar etmeniz durumunda işlem stratejinizi değiştirebilirsiniz, ki bu da planın bir parçası olmalıdır.
İşlem planları çok uzun olabilir ve çok sayıda farklı özellik içerebilir. Bununla birlikte, basit bir işlem planı da her zaman kötü bir plan değildir. Eğer uzun vadeli bir yatırım yapıyorsanız, aylık yatırım yapmak istediğiniz para miktarını, getiri beklentilerinizi ve uzun süreli zarar durumunda yapacaklarınızı belirleyebilirsiniz. Bu plan, özellikle zamanla büyüme eğiliminde olan küresel hisse senedi piyasasında son derece etkili olacaktır. Yine de bu işlem planının bir zaman sınırı yoktur; yani kâr elde edebilmek için varlıkları yıllar, hatta bazen onlarca yıl boyunca elde tutmanız gerekebilir.
Swing ve gün içi trader’ların işlem rutinine dair çeşitli ayrıntıları içeren kapsamlı planları vardır. Bir plan sayesinde trader, bir işlemin yapmaya değer olup olmadığını kolayca belirleyebilir, gerekli adımı atabilir ve sonucu en üst düzeyde kontrol edebilir. Bir işlem beklediğinizin tersine gitse bile, bir işlem planı sayesinde riskleri en aza indirebilirsiniz.
İşlem planı örnekleri
Aşağıdaki görsel, trende dayalı bir işlem planı örneğidir. Bu planın zamanlama, risk yönetimi, çıkış noktaları, zaman aralığı ve varlık türü gibi birçok önemli unsuru içermediğine dikkat edin. Yine de bu örnek, başlamak için iyi bir temel.
İşlem planınız, ihtiyaç duyduğunuz her şeyin tek bir yerde toplandığı bir başvuru noktası gibi düzenlenmiş olmalıdır. Planınıza mümkün olduğunca fazla detay eklemenizi öneririz, çünkü elde edeceğiniz sonuçlar doğrudan buna bağlı olacaktır. Zorlayıcı bir durumla karşılaştığınızda, işlem planınızda her zaman takip edeceğiniz net bir yol haritası bulunmalıdır.
İyi hazırlanmış ve kapsamlı bir işlem planında bulunması gereken başlıca unsurlar şunlardır:
Piyasa öncesi rutini. İşlem yapmaya başlamadan önce neler yaparsınız? O gün hangi varlıkla işlem yapacağınıza karar vermeden önce en güncel haberleri mi okursunuz? Yoksa işlem yaptığınız tüm varlıkları gözden geçirip destek ve direnç seviyelerini mi belirlersiniz? Her iki durumda da piyasa öncesi rutininiz, dikkatinizi dağıtabilecek unsurları bir kenara bırakıp işlem yapmaya odaklanmanıza yardımcı olur. Disiplin ve istikrar kazanmak için her gün uygulayacağınız bir rutin oluşturun ve bunu işlem planınıza dahil edin. Bu rutini her gün uygulayın.
Zaman aralığı. Daha geniş zaman dilimlerinde işlem yapmak, kısa vadeli scalping ya da gün içi işlemlerden farklıdır. “Gap-and-go” gibi bazı işlem stratejileri M5-M15 gibi küçük zaman aralıklarında daha iyi sonuç verirken, trend işlemleri gibi bazı stratejiler H4-MN (bir ay) aralığında daha etkili çalışır. M5 zaman aralığında trend yakalamaya çalışmak her zaman para kaybına yol açmaz; ancak özellikle yatay hareketlerin çok sık görüldüğü Forex piyasasında bunu başarmak oldukça zordur. Bazı trader’ların her zaman aralığını kullandığını ve M5 ile H4 arasında işlem açısından bir fark görmediklerini unutmayın. Eğer siz de onlardan biriyseniz bu adımı atlayıp bir sonrakine geçebilirsiniz.
Risk yönetimi. Bu, işlem planının kritik bir öğesidir. Doğru bir risk yönetimi, kötü geçen tek bir günde tüm paranızı kaybetmenizi önler ve işlem stratejinizi bir üst seviyeye taşır.
Risk yönetiminizi geliştirmek için günlük bir düşüş sınırı, yani işlem yapmayı bırakıp hatalarınızı analiz etmeye başlayacağınız potansiyel bir zarar seviyesi belirlemeniz gerekir. Trader’lar genellikle %5 ila %10 arasında bir günlük düşüş sınırı belirler ve bu seviyeye ulaştıktan sonra günün geri kalanında yeni işlem açmazlar.
Bir trader ayrıca tek bir işlemde en fazla ne kadar kayba toleransı olduğunu da önceden belirlemelidir. Benim için bu oran işlem başına sermayemin %3’üdür, ancak daha temkinli trader’lar genellikle işlem başına %1 sermaye riski ilkesine bağlı kalır. Bu da demektir ki, hesabınızı sıfırlamak için üst üste 100 kötü işlem yapmanız gerekir. Kârlı bir işlem stratejiniz varsa böyle bir kayıp serisi yaşamanız neredeyse imkânsızdır.
Son olarak, makul bir risk/getiri oranına sahip olmanız gerekir. Risk/getiri oranı, yatırım ve işlemlerde beklenen kazanç ve kayıpları ölçer. En az 1:1,5 oranında bir risk/getiri dengesi öneririm. Bu şekilde, X miktarda potansiyel kayba karşılık her işlemde kârınız 1,5X olur. Ancak, işlem planlarında zarar durdur ve kâr al seviyelerini önceden belirlemeyen trader’lar, eğer planları buna izin veriyorsa bu kısmı atlayabilir.
Trende göre mi yoksa bir fiyat aralığı içinde mi işlem yapacağınızı belirleyin. Bu iki yaklaşım arasında büyük fark vardır. Trend trader’ları, trendler devam etme eğiliminde olduğu için açık pozisyonlarını daha uzun süre elde tutabilir. Bu da daha az riskle daha yüksek kâr elde etmelerini sağlayabilir. Aralık trader’ları ise yatay hareketlerden ve konsolidasyonlardan faydalanır.
Piyasa türü. Hisse senedi piyasası yalnızca belirli saatler arasında açıktır ve hafta içi her gün tam saatinde işlem platformunun başında olmanız gerekir. Kripto para piyasası ise 7/24 açıktır ve yüksek volatilite nedeniyle emirlerinizi zarar durdur koymadan bırakmamanız önemlidir. Forex piyasası hafta sonları hariç her gün 24 saat açıktır, ancak volatilite daha düşüktür. Bu piyasaları etkileyen farklı makroekonomik olaylardan bahsetmiyorum bile. En beğendiğiniz piyasayı seçin; ilginizi çeken bir varlıkla işlem yapmak çok daha kolaydır.
Piyasada hep aynı tür hareketleri aramalı ve yalnızca işlem planınızda yer alıyorsa işleme girmelisiniz. Giriş noktası için birkaç farklı seçenek mevcuttur:
Bir yükseliş trendinde geri çekilme genellikle alım için ideal zamandır.
Gerçek bir kırılma, hareketin daha net bir şekilde teyit edilmesini bekleyenler için uygundur. Ancak sahte kırılmalara da dikkat edilmelidir.
İşlemlerinizde MACD gibi teknik göstergeler kullanıyorsanız, gösterge çizgilerinin kesiştiği noktalarda işleme girebilirsiniz.
Kendi giriş sinyalinizi de oluşturabilirsiniz. Örneğin bu, RSI osilatöründe bir sapma, Fibonacci geri çekilme seviyesine bir temas ya da bir mum çubuğu formasyonu olabilir. Yine de, işleme girmek için birden fazla gerekçeye sahip olmak her zaman daha iyidir; yalnızca tek bir formasyona ya da teknik göstergeye güvenmek riskli olabilir.
Zarar durdur. Her trader, işler kötüye giderse ne yapacağını önceden planlamalıdır. İşleme girmeden önce bir Zarar Durdur emri koyabilir ve emir açıkken grafiği takip etmek zorunda kalmadan bekleyebilirsiniz. Öte yandan, işlemi izleyerek ne zaman ve nerede çıkış yapacağınıza kendiniz karar vermeyi de tercih edebilirsiniz. Ancak bu yöntem çok daha risklidir, çünkü duygusal kararlar alabilir ve aslında kârlı olabilecek bir işlemi zararla kapatabilirsiniz.
Kâr al. Eğer bir risk/getiri oranınız varsa, kâr al seviyeniz zarar durdur seviyenizden daha yüksek olmalıdır. Ancak, pozisyonunuzun bir kısmını ilk hedefte kapatabilir ve ardından zarar durdur seviyenizi başabaş noktasına (breakeven) çekebilirsiniz. Bu şekilde işleminiz risksiz hale gelir ve pozisyonu daha uzun süre elde tutarak potansiyel kârınızı artırabilirsiniz.
Aşağıdaki görsel, işlem planınızı oluştururken size yardımcı olacaktır.
Taktik ya da aktif işlem planları
Pek çok yatırımcı, her ay belirli bir miktarda parayı yatırım fonlarına ya da diğer varlıklara yönlendirmek için otomatik yatırım yöntemini kullanır. Bu tür işlem planlarına otomatik plan denir. Süreç kendi kendine işlese de, yine de bu adımların bir plan olarak yazılı hâle getirilmesi gerekir.
Bir işlem planı, belirli bir koşulda giriş fırsatları aramayı öngörüyorsa, bu tür planlara taktik veya aktif işlem planı denir. Otomatik yatırımlarda yatırımcı düzenli aralıklarla menkul kıymet alımı yaparken, taktik trader'lar genellikle belirli fiyat seviyelerinde ya da yalnızca belli koşullar sağlandığında pozisyona girip çıkar. Bu nedenle, aktif işlem planları çok daha ayrıntılı olur.
Bir taktik trader, işleme girmek için bir dizi tetikleyici görmelidir. Söz konusu tetikleyiciler arasında teknik gösterge sinyallerini, istatistiksel eğilimleri veya ekonomik veri açıklamalarını sayabiliriz. "İşlem planı örnekleri" bölümünde trader’lar için daha uygun olan taktik planlar ele alınmaktadır.
İşlem planında değişiklik
İyi hazırlanmış bir işlem planı, uzun süre boyunca değiştirilmeye ihtiyaç duymaz. Genellikle piyasayla çalışırken karşılaşabileceğiniz tüm durumları kapsar. Bu nedenle, birkaç kötü işlem ya da kötü geçen bir gün sonrası planınızı değiştirmemelisiniz; çünkü iyi bir işlem planı, böyle durumlarda nasıl hareket etmeniz gerektiğine dair bilgileri zaten içerir.
Ancak trader olarak kendimizi geliştirmeli, bilgi ve becerilerimizi sürekli daha ileriye taşımaya çalışmalıyız. Eğer eski işlem planınız artık size yeterli gelmiyorsa, bir güncelleme yapmanız ya da piyasaya dair yeni bakış açınızı yansıtan yepyeni bir plan oluşturmanız yerinde olacaktır. Yeni işlem planınız hazır olana kadar ise işlem yapmaktan kaçınmanız gerektiğini unutmayın.
İşlem kısıtlamaları
Bir işlem planının en temel kuralı, o plana sadık kalmaktır. Kâr etmek için her adımınızı tanımlamanız gerekir. Dahası, işlem planınız teknik göstergelere dayanıyorsa, bunu algoritmik bir işlem stratejisine dönüştürmeniz de mümkündür.
.jpg)
